کد مطلب:259431 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:162
رسالت قلم در حوزه سامرا
روزگار شكوفایی حوزه سامرا مصادف بود با دورانی كه در ایران و عراق، خیلی از نویسندگان خائن و قلم به دستان ملحد، قداست قلم را شكسته، بی هیچ ملاحظه ای مشغول تاخت و تاز در حریم مقدس قلم و نویسندگی بودند، فرنگ رفتگانی كه خود را به كلی باخته و تبلیغ فرهنگ بیگانگان را كار خود ساخته بودند و ناخودآگاه تیشه بر ریشه خویش می زدند و از سر غفلت و یا خدا نكرده از روی غرض، آب به آسیاب دشمن می ریختند و...
یكی از نویسندگان در ترسیم سیمای آن عصر می نویسد:
«در آن عصر، كتب گمراه كننده و الحادی به عراق و سایر ممالك اسلامی هجوم
[ صفحه 287]
آورد، استعمارگران انگلیسی بعد از اشغال عراق، به منظور گمراه كردن جوانان، به ایجاد مدارس مبادرت ورزیدند، كتاب های گمراه كننده با هدف ترویج مادیت گسترش یافت، تا آن جا كه جوانان اسلام بی خبر مانده و دینشان را از ناحیه اسلام اسمی پدر و مادر می شناختند» [1] .
در برابر این تهاجم، مكتب سامرا به نویسندگان نیك نظر ارج و بها داد، چنان كه مؤسس حوزه ی سامرا میرزا مجدد، محدث نوری را كه خطی خوب و خوانا و در دو زبان عربی و فارسی قلمی محكم و توانا داشت، منشی و ملازم نزدیك خود ساخت، وی نیز به خوبی از عهده این كار سترگ و سنگین برآمد.
میان میرزای بزرگ و میرزا حسین نوری، رابطه ی تنگاتنگی برقرار بود، علاوه بر پیوند استاد، شاگردی، صمیمیت خاصی بین این دو بزرگوار حاكم بود تا آن جا كه میرزای بزرگ و به تبعیت از او، فرزندان و یارانش، محدث نوری را، «حاجی آقا» خطاب می كردند.
محدث نوری كه بزرگ ترین محدث اخیر شیعی شمرده می شود، بیشتر كتاب هایش را، زیر نظر مستقیم میرزای بزرگ و برخی را با تقریظ ایشان، در حوزه ی سامرا نوشته است، مثل:
1 - دارالسلام در دو جلد، تا، 1292 ق.
2 - معالم العبر، در تاریخ 1296 ق.
3 - فیض القدسی، در حیات سراسر تلاش علامه مجلسی كه بهترین و معتبرترین كتاب در زندگی علامه مجلسی محسوب می شود، در تاریخ 1302 ق.
4 - بدر مشعشع كه با تقریظ میرزا چاپ شده است، تا 1308 ق.
5 - جنة المأوی.
6 - نجم الثاقب كه به پیشنهاد میرزا، به زبان فارسی در سال 1303 ق در سامرا نوشته شده است.
[ صفحه 288]
یكی از نویسندگان درباره ی نقش بزرگ و كارساز حوزه ی سامرا در مورد قلم و ارباب قلم می نویسد:
«اگر بگوییم بعد از غیبت كبری، یعنی دوران مرحوم شیخ صدوق و طوسی و مفید، این دوران، مهمترین نقش را در معرفی تشیع و مكتب اهل بیت علیهم السلام داشته است، گزاف نگفته ایم. نویسندگان و خطیبانی همچون مرحوم سید حسن صدر، سید محسن امین، شرف الدین عاملی، كاشف الغطاء، محمد جواد بلاغی، شیخ محسن شراره، آقا بزرگ تهرانی، علامه امینی، محمد رضا مظفر، كاشانی و... از فارغ التحصیلان مكتب سامرا بودند كه توانستند جلو تهاجمات فرهنگی دشمن را سد كنند و در جبهه ای وسیع، به پهنه همه ی عالم اسلام، بر دستاوردهای دشمنان اسلام و اهل بیت علیهم السلام یورش ببرند و رشته های آنان را پنبه كنند» [2] .
یكی از نویسندگان در ترسیم سیمای آن عصر می نویسد:
«در آن عصر، كتب گمراه كننده و الحادی به عراق و سایر ممالك اسلامی هجوم
[ صفحه 287]
آورد، استعمارگران انگلیسی بعد از اشغال عراق، به منظور گمراه كردن جوانان، به ایجاد مدارس مبادرت ورزیدند، كتاب های گمراه كننده با هدف ترویج مادیت گسترش یافت، تا آن جا كه جوانان اسلام بی خبر مانده و دینشان را از ناحیه اسلام اسمی پدر و مادر می شناختند» [1] .
در برابر این تهاجم، مكتب سامرا به نویسندگان نیك نظر ارج و بها داد، چنان كه مؤسس حوزه ی سامرا میرزا مجدد، محدث نوری را كه خطی خوب و خوانا و در دو زبان عربی و فارسی قلمی محكم و توانا داشت، منشی و ملازم نزدیك خود ساخت، وی نیز به خوبی از عهده این كار سترگ و سنگین برآمد.
میان میرزای بزرگ و میرزا حسین نوری، رابطه ی تنگاتنگی برقرار بود، علاوه بر پیوند استاد، شاگردی، صمیمیت خاصی بین این دو بزرگوار حاكم بود تا آن جا كه میرزای بزرگ و به تبعیت از او، فرزندان و یارانش، محدث نوری را، «حاجی آقا» خطاب می كردند.
محدث نوری كه بزرگ ترین محدث اخیر شیعی شمرده می شود، بیشتر كتاب هایش را، زیر نظر مستقیم میرزای بزرگ و برخی را با تقریظ ایشان، در حوزه ی سامرا نوشته است، مثل:
1 - دارالسلام در دو جلد، تا، 1292 ق.
2 - معالم العبر، در تاریخ 1296 ق.
3 - فیض القدسی، در حیات سراسر تلاش علامه مجلسی كه بهترین و معتبرترین كتاب در زندگی علامه مجلسی محسوب می شود، در تاریخ 1302 ق.
4 - بدر مشعشع كه با تقریظ میرزا چاپ شده است، تا 1308 ق.
5 - جنة المأوی.
6 - نجم الثاقب كه به پیشنهاد میرزا، به زبان فارسی در سال 1303 ق در سامرا نوشته شده است.
[ صفحه 288]
یكی از نویسندگان درباره ی نقش بزرگ و كارساز حوزه ی سامرا در مورد قلم و ارباب قلم می نویسد:
«اگر بگوییم بعد از غیبت كبری، یعنی دوران مرحوم شیخ صدوق و طوسی و مفید، این دوران، مهمترین نقش را در معرفی تشیع و مكتب اهل بیت علیهم السلام داشته است، گزاف نگفته ایم. نویسندگان و خطیبانی همچون مرحوم سید حسن صدر، سید محسن امین، شرف الدین عاملی، كاشف الغطاء، محمد جواد بلاغی، شیخ محسن شراره، آقا بزرگ تهرانی، علامه امینی، محمد رضا مظفر، كاشانی و... از فارغ التحصیلان مكتب سامرا بودند كه توانستند جلو تهاجمات فرهنگی دشمن را سد كنند و در جبهه ای وسیع، به پهنه همه ی عالم اسلام، بر دستاوردهای دشمنان اسلام و اهل بیت علیهم السلام یورش ببرند و رشته های آنان را پنبه كنند» [2] .
[1] مجله حوزه: شماره ي 50 - 51، ص 124، به نقل از معارف الرجال: ج 1، ص 80.
[2] مجله ي حوزه: شماره 50 - 51، ص 124.